تاریخچه آهنگ کردی
در ویژه‌نامه موسیقایی فاسکه که» که در فرانسه منتشر میشود، آمده‌است که سرزمین میسوپوتامیا» یعنی جایگاهی که کردها اکنون در آن ست دارند، قدیمی‌ترین مهد موسیقی جهان بوده‌است.
برای دست‌یابی به غنای موسیقی کردی باید از زرتشت
و آیین یارسان شروع کرد، زیرا اگر کرد خود را وارث تمدن ماد می‌داند، زرتشت نوه به
حق مادهاست و پیروان یارسان نیز، کرد هستند و در کردستان زندگی می‌کنند و به زبان کردی
جنوبی سخن می‌گویند. بر اساس کتاب‌های قدیمی یارسان، هنر موسیقی از زمان‌های قدیم مورد
توجه مردم این آیین بوده‌است.
در سرانجام کتاب مقدس یارسان آمده‌است: زمانی که خداوند قصد داشت روح را در کالبد آدم بدماند، روح در کالبد آدم قرار نگرفت تا اینکه بعد از ۴۰ روز خداوند به بنیامین، دستور داد که روح را در کالبد آدم بدماند و بنیامین آوازی برای روح خواند و روح در کالبد آدم جای گرفت»
موسیقی کردی در میان مردم کردستان دارای یک پیوند
ناگسستنی با زندگی روزمره مردم است.
افسانه‌ها و ترانه‌ها
پیدایش موسیقی کردی مثل اکثر قوم‌ها و ملت‌های دیگر
از افسانه‌های کردی شروع شد که در این قسمت، افسانه‌ها در قالب ترانه‌های کردی گفته
می‌شوند. این ترانه‌ها در فرهنگ کردی به ترانه‌های دیوانی تقسیم می‌شوند و بیشتر محتوای
آنها همان افسانه‌های کردی است، که شکل حماسی دارند.
اولین طلیعه‌های هنر کردی از بار ادبی و هنر موسیقی
حماسه‌های کردی بودند. مشهورترین کسی که به این نوع موسیقی پرداخته کاویس آغا» بود
که ترانه‌های وی همان حماسه‌هایی هستند که از گذشتگان بر جای مانده‌است.
موسیقی حکایتها و داستان‌ها
نوع دیگری از موسیقی فولکلور کردی مربوط به حکایتها
و داستان‌هایی میشود که ترانه‌های داستانی نیز به دو بخش قهرمانی و دلدادگی قابل تقسیم
هستند. در ترانه‌های قهرمانی به دلاوریها و مبارزه طلبی‌های یک قهرمان پرداخته میشود.
در ترانه‌های دلدادگی جنبه‌های رمانتیک و عاشقانه بین دو شخص بیان میشود که از این
میان، ترانه زنبیل‌فروش» که جنبه عرفانی دارد و ترانه‌های آس و حسن» و خجه و سیامند»
که سرگذشت دو دلداده را بیان می‌کند، از معروفترین آثار در این بخش هستند.
در بخش دیگر موسیقی کردی، کردهای سورانی» برای
خود نوع ویژه‌ای از موسیقی دارند که به آنها گورانی» می‌گویند که این نوع ترانه‌ها
در میان کردهای اطراف شهرستان ارومیه و کردهای ترکیه (شمال) لاوژه» گفته میشود و
این نوع گورانی‌ها ریتمی به نام قه‌تار» دارند که پژوهشگران براین باورند ریشه این
واژه از واژه زرتشتی گاتا» گرفته‌شده که در اوایل، مربوط به یک سری نیایش‌ها و مراسم
مذهبی بوده‌است.
دومین نوع این موسیقی هوره» نام دارد که مختص کردهای
ایلام و کرمانشاه بوده و در جنوب کردستان و منطقه کرمانشاه (نام کردی این منطقه کرماشان
است) و ایلام خوانده میشود در ابتدا ترانه‌های ویژه‌ای در حمد و نیایش اهورامزدا»
بود و این واژه نیز ریشه زرتشتی دارد که برای نیایش‌های مذهبی آن زمان کردها که زرتشتی
بودند، سروده شده‌اند.
در مراسم یادبود اشخاص بسیار مهم، کردها از یک نوع
موسیقی که به مرثیه‌سرایی و مرثیه‌خوانی شباهت دارد به صورت ترانه و با تعریف ویژگیهای
آن شخص برای او عزاداری می‌کنند. این سبک از موسیقی نیز بیشتر در جنوب کردستان و در
مناطق جنوبی کردستان ایران (کرمانشاه و ایلام) رواج دارد و بیشتر به نام مور یا موره
خوانده میشود. در آیین خاکسپاری هم ترکیبی از دهل و سرنا با ریتمی مخصوص در قالب نوعی
موسیقی که چمری نامیده میشود اجرا می‌گردد. در آیین‌های زادروز پیامبر، کردها یک نوع
ویژه از موسیقی را اجرا می‌کنند که به آن مولودی» می‌گویند. البته مولودی‌خوانی در
بیشتر جوامع مسلمان رواج دارد. اولین مولودنامه در وصف و ستایش محمد را ملاباتدیی»
صوفی و عارف مشهور نوشت که بعداً مرسوم شد که در زمان عید مولود از سروده‌های وی در
مولودی خوانی استفاده کنند. اصیل‌ترین سازهای استفاده شده در موسیقی کردی سرنا» و
دهل» هستند و بعداً سازهایی که وارد این نوع موسیقی شده‌اند مانند دف» و تنبور»
دارای اهمیت ویژه‌ای شده‌اند. به‌گونه‌ای که برخی کردستان را پایتخت دف در جهان می‌دانند.[۱] برای اطلاعات بیشتر
می‌توانید به میژوی ئه ده بی کوردی» علاءالدین سجادی و پژوهشی در فولکلور کردی مراجعه
کنید. موسیقی کردی تا حدودی نمادی از شادیها و غم و اندوه بعد از پایان هر جنگ است.